Co to jest franchising?

Franchising (ang.) jest jedną z metod prowadzenia działalności gospodarczej oznaczająca system sprzedaży towarów, usług lub technologii, który jest oparty na ścisłej i ciągłej współpracy pomiędzy prawnie i finansowo odrębnymi i niezależnymi przedsiębiorstwami – franczyzodawcą i jego indywidualnymi franczyzobiorcami. Franchising zakłada też przepływ know-how od franczyzodawcy do franczyzobiorcy przez cały czas obowiązywania umowy franczyzowej. Istotą jest udzielenie praw ( i przyjęcie obowiązków ) poprzez zawarcie umowy franczyzy.

Przedmiotem franchisingu jest koncepcja prowadzenia działalności gospodarczej według ściśle określonych procedur i zasad.

W tym miejscu przedstawiamy definicję franczyzy zawartą w Kodeksie Etycznym Franczyzy przyjętym przez Europejską Federację Franczyzy:


„Franczyza to system sprzedaży towarów, usług lub technologii, który jest oparty na ścisłej i ciągłej współpracy pomiędzy prawnie i finansowo odrębnymi i niezależnymi przedsiębiorcami, franczyzodawcą i jego franczyzobiorcami. Istota tego systemu polega na tym, że franczyzodawca nadaje swoim franczyzobiorcom prawo oraz nakłada na nich obowiązek prowadzenia działalności zgodnie z jego koncepcją. W ramach i na okres sporządzonej na piśmie umowy franczyzowej oraz w zamian za bezpośrednie lub pośrednie świadczenia finansowe uprawnienie to upoważnia franczyzobiorcę do korzystania z nazwy handlowej franczyzodawcy, jego znaku towarowego lub usługowego, know-how, metod prowadzenia działalności gospodarczej, wiedzy technicznej, systemu postępowania i innych praw własności przemysłowej lub intelektualnej, a także do korzystania ze stałej pomocy handlowej i technicznej franczyzodawcy.

Jeśli przytoczona powyżej definicja nie naświetla jeszcze sprawy w sposób wystarczający oferujemy inną, tym razem  zaproponowaną na gruncie polskiej literatury przedmiotu przez Andrzeja Kocha (Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, zeszyt 3/1980):


"Franczyza jest metodą rozszerzania rynków zbytu określonego rodzaju aktywności gospodarczej poprzez zorganizowanie sieci jednolitych placówek, prowadzących tę aktywność na terenach oddalonych od siedziby organizatora sieci. Osoby trzecie prowadzą poszczególne punkty sieci na własny rachunek i we własnym imieniu. Organizator sieci udziela im odpłatnie zezwoleń na posługiwanie się znaną mu i sprawdzoną z sukcesem techniką działalności gospodarczej, zapewniając wszelką niezbędną pomoc przy jej wykorzystywaniu oraz na występowanie na zewnątrz pod oznaczeniami i emblematami, które w oczach odbiorców symbolizują renomę owej techniki działalności."

Na koniec jeszcze jedna definicja, tym razem zawarta w art. 1 ust. 3 lit. b) rozporządzenia Komisji Europejskiej nr 4087/88:


"Franczyza oznacza umowę, w której jeden przedsiębiorca (franczyzodawca) przyznaje drugiemu (franczyzobiorcy), w zamian za bezpośrednie lub pośrednie finansowe wynagrodzenie, prawo do wykorzystywania jego pakietu franczyzowego w celu sprzedaży ściśle określonych dóbr lub usług. Umowa zawiera co najmniej następujące zobowiązania:

  • używania wspólnej nazwy i szyldów sklepowych oraz zapewnienia jednolitego wyglądu lokali lub środków transportu objętych umową,
  • przekazanie przez franczyzodawcę franczyzobiorcy know-how,
  • udzielania franczyzobiorcy przez franczyzodawcę stałej pomocy handlowej i technicznej przez cały czas umowy.".

Warto zaznaczyć, że cytowane wyżej rozporządzenie Komisji Europejskiej zostało uchylone przez inne rozporządzenie z grudnia 1999r. i przestało obowiązywać z końcem maja 2000r. Zaproponowana jednak przez Komisję definicja franczyzy w niczym nie straciła na aktualności.

 

Umowa franczyzy (ang. franchise agreement)

Umowa franczyzowa to dokument prawny, w którym w sposób całościowy ujęta jest transakcja zawierana pomiędzy dawcą a biorcą licencji. Jej kompleksowość nie polega na szczegółowości, lecz na adekwatnym i precyzyjnym opisaniu modelu współpracy pomiędzy stronami, z uwzględnieniem mechanizmów kontrolnych, pozwalających franczyzodawcy zachować spójność jego systemu.

Umowa franczyzowa należy do kategorii tzw. umów nienazwanych, co oznacza, ze jej treść i forma nie są regulowane zapisami kodeksu cywilnego ani innych aktów prawa cywilnego. Dopuszczalność jej zawierania wywodzi się z zasady swobody umów (art.353 KC). Fakt, że umowa franczyzowa przynależy do kategorii umów nienazwanych zakłada z reguły dużą swobodę stron przy jej konstruowaniu. Ograniczeniem jest zastrzeżenie znajdujące się w tym samym zapisie kodeksu cywilnego, zgodnie z którym strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Dodatkowym ograniczeniem w przypadku franchisingu są granice swobody kontraktowania wyznaczane głównie przez bezwzględnie obowiązujące przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Z drugiej strony należy być bardzo precyzyjnym w momencie tworzenia umów franczyzowych i nie pominąć żadnego z istotnych a konstytuujących ją elementów. Te najważniejsze elementy, których nie powinno zabraknąć w profesjonalnie skonstruowanej umowie franczyzy to:

   - zasady przystąpienia do systemu(każda ze stron umowy franczyzowej jest zainteresowana powodzeniem własnej działalności, a system franczyzowy jest dla nich jedynie narzędziem do osiągnięcia tego celu)

   - okres obowiązywania umowy(franczyzobiorca powinien mieć możliwość co najmniej odzyskania zainwestowanego kapitału., stąd czas obowiązywania umowy nie powinien być zbyt krótki)

   -teren działania franczyzobiorcy

   - prawa i obowiązki stron

   -ochrona znaków towarowych i oznaczeń sieci(umowa musi w należyty sposób zabezpieczać interesy stron, w szczególności know-how franczyzodawcy, zachowując jednocześnie rynkowe standardy w zakresie praw i obowiązków nakładanych na franczyzobiorców.)

   -ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa

   -działalność konkurencyjna

  -szkolenia (powinny one umożliwić franczyzobiorcy wejście do systemu, przeszkolenie i wyposażenie go tak, by mógł rozpocząć działalność gospodarczą.)

   -opłaty licencyjne i opłata marketingowa

  -promocja i reklama

  -uprawnienia kontrolne franczyzodawcy(franczyzodawca ma uprzywilejowaną i dominującą pozycję wobec franczyzobiorcy)

  -rozwiązanie umowy(franczyzobiorca powinien wiedzieć dokładnie jakie naruszenia umowy z jego strony mogą pociągnąć za sobą rozwiązanie umowy z jego winy. Powinien też mieć możliwość naprawienia drobniejszych naruszeń)

Na koniec warto zaznaczyć, że umowa franczyzowa nie jest umową dystrybucyjną, ani umową agencyjną. Jej istotą nie jest tylko dostarczenie i odsprzedaż towarów(jak w przypadku umowy dystrybucyjnej), ale udzielenie franczyzobiorcy uprawnienia wraz z obowiązkiem przejęcia przezeń całego pakietu franczyzowego oferowanego przez franczyzodawcę. Ponadto franczyzobiorca zawsze działa we własnym imieniu i na własny rachunek i nie dostaje prowizji z tytułu swojej działalności(czyli zupełnie inaczej niż agent w przypadku umów agencyjnych). Wynagrodzenie natomiast przysługuje franczyzodawcy z tytułu praw, których udzielił franczyzobiorcy. Umowy franczyzowe najbardziej przypominają umowy licencyjne jednocześnie nimi nie będąc. Podobnie jak w przypadku umów licencyjnych mamy do czynienia z udzieleniem licencji, czyli zezwolenia na korzystanie z prawa. Jednak ponadto umowy franczyzowe są o wiele bardziej kompleksowe niż licencyjne, zawierają bardzo rozbudowaną sekcję dotycząca praw i obowiązków stron, także postanowienia dotyczące dostaw, zatrudniania i szkolenia pracowników i inne.

Europejski Kodeks Etyczny Franczyzy, dla większej jasności oraz przejrzystości tematu, opracował minimum warunków umowy franczyzowej, do którego z pewnością warto sięgnąć w chwili konstruowania tego typu kontraktu.

 

Podmioty franczyzy:

  • Franczyzodawca to strona umowy udzielająca praw franczyzy. Upoważnia biorcę do korzystania z pakietu franczyzowego.
  • Franczyzobiorca to strona umowy uzyskująca prawa składające się na franczyzę ( płacenie wynagrodzenia franczyzodawcy, udostępnianie do kontroli, prowadzenie działalności na własny rachunek i we własnym imieniu ).

 

Pakiet franczyzowy, nazywany także licencją franczyzową, stanowi istotę systemu franczyzowego, gdyż zawiera kompletną koncepcję prowadzenia działalności gospodarczej oferowaną przez franczyzodawcę.

W skład standardowego pakietu franczyzowego wchodzi:

   1. znak towarowy (marka), którą franczyzodawca użycza franczyzobiorcy;

   2. know-how (zbiór metod oraz praktycznych informacji wynikających z doświadczenia jak prowadzić działalność w ramach franczyzy, które franczyzodawca     użycza franczyzobiorcy;)

   3. podręcznik operacyjny, określający procedury prowadzenia działalności w ramach franczyzy;

   4. usługi świadczone przez franczyzodawców na rzecz franczyzobiorców;

   5. opłaty franczyzowe wnoszone przez franczyzodawców na rzecz franczyzobiorców;

Mamy w zasadzie trzy typy opłat franczyzowych:

-wstępna opłata franczyzowa(jest to koszt, który franczyzobiorca ponosi na rzecz franczyzodawcy w zamian za otrzymanie od tego ostatniego pakietu franczyzowego i całego szeregu usług wstępnych realizowanych przez franczyzodawcę na rzecz franczyzobiorcy. Wysokość tej opłaty jest zazwyczaj uzależniana od kosztów inwestycji jakie franczyzobiorca musi ponieść na zainicjowanie przedsięwzięcia.)

-bieżąca opłata franczyzowa(jest to opłata pobierana przez franczyzodawcę z tytułu udzielanej franczyzobiorcy licencji na korzystanie z jego znaku firmowego(marki), know-how oraz bieżących usług udzielanych franczyzobiorcy w trakcie trwania umowy franczyzowej, jej wysokość jest zazwyczaj ustalana jako procent od dochodu wypracowanego przez franczyzobiorcę w trakcie jego bieżącej działalności.)

-specjalna wpłata na wspólny fundusz marketingowy(służy ona gromadzeniu przez franczyzodawcę środków finansowych na prowadzenie kampanii promocyjno-reklamowych na poziomie ogólnonarodowym włącznie oraz działań w ramach public relations systemu franczyzowego)

Należy wspomnieć, iż franczyza nie polega tylko na sprzedaży prawa do używania logo sieci lub znaku towarowego. To rozbudowany pakiet – system prowadzenia własnego biznesu. Biorca licencji może liczyć ze strony dawcy licencji na systemową, ciągłą opiekę. Polega to na przekazywaniu know-how dla danej branży, wspieraniu wiedzą ( prawną, księgową, marketingową ) – aktualizowaniu – np. poprzez system szkoleń. Za tę pomoc dawca licencji pobiera tzw. opłatę wstępną za udzielenie licencji i potem – przez cały czas trwania umowy wpłaca na rzecz dawcy pewien procent swoich obrotów. Franczyzodawca pieniądze te przeznacza na różnego rodzaju kampanie marketingowe, reklamowe lub innowacyjne. Przekłada się to na korzyć wszystkim biorcom licencji.

źródło: http://www.e-franchising.pl/index.php/franczyza-porady/items/co-to-jest-franchising.html